AKU Wandelcentrum Nieuwsbrief 8
Het wordt bijna van de daken geschreeuwd:
“Aan dagelijks wandelen zitten ontzettend veel voordelen.”
Uw coaches hebben nog eens op rijtje gezet wat dat betekent.
Vooral omdat wandelen zo laagdrempelig is en u bijna overal kunt wandelen is het aantrekkelijk. Zelfs in een lockdown. Dagelijks een uurtje wandelen, dat moet te doen zijn lijkt ons. Al helemaal als u weet wat de gezondheidsvoordelen zijn. Dat zijn er nogal wat.
We citeren uit de verschillende onderzoeken.
Door dagelijks te wandelen en uw lichaam in beweging te houden, versterkt u de spieren en botten. U bouwt er (wel wat langzaam) spieren mee op, maar ook voor het kraakbeen is het goed. Hoe minder u beweegt, hoe dunner het kraakbeen wordt en hoe meer last u kunt krijgen van uw gewrichten. Handig om flexibel en fit te blijven zeker als u ouder wordt. Daarnaast wordt ook de kans op botontkalking kleiner wanneer u regelmatig wandelt.
Onderzoek wijst ook uit dat bij een half uur wandelen de bloeddruk wordt verlaagd en het cholesterolgehalte in het bloed lager wordt. Als dat al na 30 minuten wandelen gebeurt, dan werkt een uur wandelen al helemaal bevorderend voor het hart- en bloedvaten.
Nog meer onderzoek wijst uit dat mensen die actief leven – bijvoorbeeld door dagelijks te wandelen – een beter geheugen hebben en daarom een mindere grote kans hebben om later Alzheimer te krijgen.
Dagelijks een uur wandelen, kan veel goeds doen voor de gezondheid van het lichaam, maar ook voor de slaap. En u weet inmiddels ook wel dat een goede nachtrust ook weer een groot effect heeft op de gezondheid van het lichaam. Wie dagelijks wandelt, valt over het algemeen makkelijker in slaap en wordt ‘s nachts minder vaak wakker. Wandelen werkt namelijk ontzettend ontspannend. Een goed idee om s’avonds na het eten nog een ommetje te maken dus!
Wellicht heeft u het al eens gemerkt, maar wanneer u beweegt (en vooral wanneer u wandelt), worden de darmen op gang gebracht. Wandelen stimuleert de stofwisseling. Heeft u snel last van obstipatie? Dan is een dagelijkse wandeling dus zeker een goed idee.
Onderzoek wijst ook uit dat de kans op diabetes (dan hebben we het over type 2) met maar liefst 58 procent wordt verlaagd als u dagelijks een wandeling maakt. Uit weer een een ander onderzoek bleek dat wie wekelijks (slechts) 150 minuten loopt, 20 procent minder kans had tijdens het onderzoek te overlijden. (Het onderzoek duurde 13 jaar en er werden bijna 80.000 vrouwen en 60.000 mannen onderzocht). Wie dagelijks wandelt, verkleint logischerwijs ook de kans op overgewicht. Met één uur wandelen verbrandt u al snel 240 kilocalorieën.
Als u dagelijks wandelt, bouwt u conditie op. Dat is voor ons natuurlijk niets nieuws. Maar dat betekent dat u het vermogen van longen om zuurstof op te nemen, vergroot. Dat zijn de fysieke gezondheidsvoordelen. Maar wandelen heeft ook veel mentale gezondheidsvoordelen.
Wandelen zorgt voor Eureka momenten (het is niet voor niets dat sommige CEO’s wandelend vergaderen), het zorgt voor ontspanning (handig wanneer je veel stress of prikkels ervaart) en het verbetert het humeur. Probeer elke dag een uurtje te wandelen dus.
Sporten of denken?
Als wandelaars weten wij allang dat lichamelijke inactiviteit leidt tot nare ziektes met vaak desastreuze gevolgen. Echter het omzetten van een passieve levensstijl naar een actieve levensstijl kost veel mensen heel veel moeite. Te veel voor velen zo lijkt het soms. Om je gedrag te veranderen moet je veel moeite doen. Kort geleden hebben we daar al iets over verteld. Interessant voor ons is of het ook lonend is om meer cognitieve inspanningen te doen. In het Engels zegt men over hersenweefsel dat dat slijt bij veel moeite “wear and tear” terwijl men ook zegt dat hersenweefsel bijgehouden moet worden want “use it or lose it” Uw coaches gingen op zoek naar interessante onderzoeken op dat gebied.
Prof. dr . D. Swaab schreef in 1991 een artikel met de titel “Brain aging and Alzheimer disease” Hij voerde daarin een pleidooi om veel moeite te doen om uw hersenen te trainen. Hoe meer u er voor doet hoe meer u er voor terugkrijgt. Iedere dag uw hersenen uitdagen is een onmisbaar onderdeel van een actieve leefstijl. Aldus Swaab.
We vonden een aardig onderzoek over hersenen in rust en hersenen die een eenvoudige rekentaak uitvoerden. Die taak bestond uit terugtellen vanaf vijftig met stapjes van drie (50 -47-44…). Grotere delen van de frontale lob en een deel van de pariëtale lob vertoonden een veel sterkere doorbloeding tijdens de eenvoudige rekentaak. Ook bleek dat iedere taak zijn eigen gebieden in de hersenen heeft dat daarbij voor een flinke doorbloeding zorgt. Logisch. Bijzonder was dat het energieverbruik van de hersenen tijdens het denken overeen kwam met een intensieve wandeling.
Er zijn ook nog andere paralellen met bewegen. Tijdens een schaakwedstrijd is gekeken naar de hartslag van de schakers. Deze neemt toe naarmate het spel vordert. Een prachtige relatie tussen hart en hersenen. We lazen dat mensen die hun leven lang bordspellen deden veel langer beschermd zijn tegen ouderdomsziekten als dementie.
Dat riep bij ons de vraag op : “Wie worden er nu ouder eigenlijk sporters of denkers?
In een interessante studie onderzocht men 1208 schaakgrootmeesters en 15.157 olympische medaillewinnaars. Het moment waarop men schaakgrootmeester werd of een olympische medaille won was het startpunt van de meting. Men onderzocht de gegevens over een periode van vijftig jaar. Het bleek dat zowel schakers als sporters een veel betere levensverwachting hebben dan gemiddeld. Ze leven ruwweg wel 20 procent langer. Dat is nogal indrukwekkend. De onderzoekers verklaarden dit als volgt: om schaakgrootmeester te worden moet je ook veel investeren in je lichamelijke conditie. Je kunt niet roken en/of drinken. Je moet gezond eten. En vooral ook regelmatig bewegen. Daarmee versterk je je cognitieve functies. Het beste is een combinatie van lichamelijke en cognitieve activiteiten was de conclusie van dit onderzoek.
Is een druk leven slecht voor de gezondheid?
We klagen nog wel eens dat we een veel te druk leven hebben. Ook als gepensioneerden lijken we tijd tekort te komen. Is dat nu slecht voor de gezondheid? Uw coaches gingen op pad en vonden een onderzoek van Denise Park dat aantoonde dat “hoe drukker iemand het heeft hoe beter de hersenen gaan functioneren. The busier, the better”.
Een ander onderzoek heeft overigens aangetoond dat het leven er niet steeds drukker op wordt naarmate je ouder wordt. De drukste periode van je leven ligt tussen het dertigste en veertigste jaar.
Maar terug naar “The busier, the better”. Dat onderzoek toont aan dat er een positieve relatie bestaat tussen de mate van het druk hebben en verschillende cognitieve functies. Die relatie betekent dat hoe drukker men het heeft hoe beter de cognitieve functies worden getraind . Het onderzoek richtte zich trouwens op mensen tussen vijftig en tachtig jaar. Men toonde aan dat als men het druk heeft er een beroep wordt gedaan op de hersenen met het episodisch geheugen, met het werkgeheugen, met de informatieverwerkingssnelheid, met het vermogen om te redeneren en met de verworven kennis. Een indrukwekkend samenwerkingsverband maar heel stimulerend.
De studie toonde verder aan dat mensen die vriendelijk , extravert, consciëntieus en open zijn het relatief het drukst hebben. Zij krijgen meer aangeboden en zijn ook bereid om op allerlei verzoeken in te gaan. Het zijn ook mensen die er zelf op uitgaan en sociale contacten leggen. Ze zijn gezonder, hebben een lagere bloeddruk, een goed BMI en een fysiek actievere levensstijl. Die actieve levensstijl blijkt vaak een van de belangrijkste onderdelen te zijn voor een gezond leven.
Conclusie: “Een druk leven kan een heel goed en gezond leven zijn”
Wandeltip : ”De Vrijheid van Amsterdam “(stadswandelingen)
www.vrijheidvanamsterdam.nl
De vrijheid, waaronder pers- en geloofsvrijheid, was in het zeventiende-eeuwse Amsterdam groter dan in veel andere Europese steden. Filosofen zoals Descartes en Spinoza woonden daarom in Amsterdam en andere vrijdenkers kwamen hier om hun boeken te publiceren. Nanda van Bodegraven ontwierp wandelroutes onder de naam “Vrijheid van Amsterdam” langs deze filosofisch belangrijke pleisterplaatsen. Deze zijn gratis te downloaden, Daarnaast zijn er speciaal ontworpen tegels in de straat aangebracht met citaten van filosofen.
De wandelroutes nemen je mee naar de 17e eeuw. Amsterdam was toen een grote havenstad, van waaruit handel gedreven werd met grote delen van de wereld. Eén van de belangrijkste handelsproducten van Amsterdam waren boeken. Daar hing de persvrijheid mee samen: het Amsterdamse stadsbestuur wilde deze handel niet beknotten. Maar deze persvrijheid was relatief en veel kleiner dan onze persvrijheid nu. Dit blijkt uit dat bijvoorbeeld Spinoza’s Theologisch Politiek Traktaat meteen verboden werd. Overigens werd het evengoed uitgebracht en over heel Europa verspreid. Ook de tolerantie voor andere geloven was groter in Amsterdam. Wederom speelde de handelsgeest hierin ook een grote rol: al die geloven namen wel hun handelscontacten en netwerken mee.
Naast Descartes, Spinoza, Locke en Hobbes, kregen Amsterdamse denkers als Franciscus van den Enden, Lodewijk Meijer en Adriaan Koerbagh ook een plaats in de stadswandeling. De minder bekende filosofen kregen een plaats omdat zij wel het denken vooruit geholpen hebben. Daarmee wordt mede aangegeven dat het denken geen eenzame bezigheid was. Er was heel veel uitwisseling, er werd heel veel gediscussieerd, op straat en op allerlei andere plaatsen. Deze minder bekende denkers hebben bijvoorbeeld Spinoza geholpen zijn denken te ontwikkelen. Ook hun boeken droegen bij aan het klimaat van uitwisseling. Amsterdam was echt een dialogische snelkookpan.”
Dat de persvrijheid relatief was, blijkt uit het feit dat Koerbagh in de gevangenis hout moest raspen, in het Rasphuis. Dat was de straf voor zijn boek waarin hij onder meer de kerk bekritiseerde.
Het mooist aan de Amsterdamse denkers is dat ze de handelsgeest, die hen hielp vanwege de grotere vrijheid, mijlenver overstegen. Allerlei ideeën en filosofische theorieën, die veel doordachter en hoogstaander waren dan de platte handelsgeest, kwamen op. Wat is rechtvaardig, hoe kunnen we het beste samenleven, mag je je eigen geloof opleggen aan anderen, hoe funderen we kennis? zijn enkele van de vragen die ze probeerden te beantwoorden. Eigenlijk werd het zelfdenken bevrijd. Op verschillende tegels in de stad zijn citaten opgenomen die gaan over zelfdenken. Hiervóór bepaalde de tradities ongeveer alles, voornamelijk de Bijbel en de boeken van Aristoteles en Plato. Maar deze zogenaamde vrijdenkers wilden zelf kunnen inzien wat waar en juist is.”
‘Ik denk dus ik ben’ is een van de helderste voorbeelden daarvan. Descartes wilde zelf inzien wat hij zeker kon weten. Dat hij dacht kon hij niet betwijfelen. Met zijn uitspraak kwam God op de tweede plaats en de mens op de eerste. Dit wordt gezien als het startpunt van de moderne tijd, waarin de mens de plaats van God in gaat nemen. Hoe moeilijk dit toen nog lag, wordt ook duidelijk aan de reactie van Utrechtse hoogleraren op het filosofische vrijdenken. De filosofie van Descartes werd de ‘nieuwe filosofie’ genoemd.
Nieuw was toen niet bepaald een compliment: “Wij hoogleraren der universiteit van Utrecht verwerpen deze nieuwe filosofie, eerstens omdat zij de oudere wederstreeft en tegen haar grondslagen ingaat, ten tweede omdat zij de jeugd van de studie afwendt, zodat deze niet meer de academische schooltermen verstaat. En tenslotte omdat niet alleen vele onjuiste en tegen de rede strijdende opvattingen uit deze nieuwe leer volgen, maar onrijpe jongelieden licht daaruit gevolgtrekkingen kunnen afleiden, die tegen de andere wetenschappen en faculteiten en inzonderheid tegen de ware theologie ingaan.”
Het boek waarin Descartes dit schrijft is zijn Vertoog over de methode. Het heeft een stortvloed van discussie opgeroepen, in heel Europa. Hij werkte hier in Amsterdam aan. Dat hij hier in Amsterdam aan werkte, is wel iets om even bij stil te staan. Daarom is er een tegel op de Westermarkt met deze uitspraak ‘ik denk, dus ik ben’.”
Het boek is in Leiden gepubliceerd, een andere Nederlandse stad die een zeer grote mate van persvrijheid bezat. Dus het is niet zo dat er alleen in Amsterdam meer vrijheid was. Descartes kwam uit Frankrijk, dus het is niet zo dat Amsterdam de enige bakermat van de moderne tijd is. We moeten het dan ook weer niet overdrijven. Maar Amsterdam biedt wel een geweldig inkijkje in de wortels van de Westerse moderniteit. En sommige tegenwoordige auteurs, waaronder grootheden als Jonathan Israël, stellen dat er een grote kans was dat zonder de rol van Amsterdam de tegenkrachten te groot waren geweest en de moderne tijd niet was doorgezet.
“Autonomie en individuele vrijheid is nu een belangrijke eigenschap van de Westerse samenleving. Dat is historisch en wereldwijd gezien niet niks. Dat we zoveel vrijheid hebben is geweldig. En je kunt je afvragen of al die ruimte voor autonomie en individuele vrijheid ook geen problemen oplevert. We hebben steeds vaker te maken met mensen op hoge posities met meningen waarvan zij niet het idee hebben dat zij daarover verantwoording hoeven af te leggen. Eenzaamheid en consumptiedrang zijn andere nadelen die hier sterk mee samenhangen.”
Wetenschap is geen individueel werk, het is de praktijk van voortbouwen, correctie en voortschrijdend inzicht. Ook een kant van het Amsterdamse denken in de 17e eeuw. Kortom, via het inkijkje in de ontwikkeling van het denken via de Amsterdamse denkers in een heel vrije tijd vol mogelijkheden, kom je lijnrecht uit bij het belang van filosoferen.
Uw wandelcoaches kunnen deze wandelingen aanbevelen.
Het HFA, Humanisme Fonds Amsterdam heeft deze wandelingen mogelijk gemaakt. De website “Vrijheid van Amsterdam” is te bezoeken. Nanda van Bodegraven heeft een werkboekje gemaakt voor bij de wandeling om (ook(klein)kinderen)) na te laten denken over vrijheid.
“Aan dagelijks wandelen zitten ontzettend veel voordelen.”
Uw coaches hebben nog eens op rijtje gezet wat dat betekent.
Vooral omdat wandelen zo laagdrempelig is en u bijna overal kunt wandelen is het aantrekkelijk. Zelfs in een lockdown. Dagelijks een uurtje wandelen, dat moet te doen zijn lijkt ons. Al helemaal als u weet wat de gezondheidsvoordelen zijn. Dat zijn er nogal wat.
We citeren uit de verschillende onderzoeken.
Door dagelijks te wandelen en uw lichaam in beweging te houden, versterkt u de spieren en botten. U bouwt er (wel wat langzaam) spieren mee op, maar ook voor het kraakbeen is het goed. Hoe minder u beweegt, hoe dunner het kraakbeen wordt en hoe meer last u kunt krijgen van uw gewrichten. Handig om flexibel en fit te blijven zeker als u ouder wordt. Daarnaast wordt ook de kans op botontkalking kleiner wanneer u regelmatig wandelt.
Onderzoek wijst ook uit dat bij een half uur wandelen de bloeddruk wordt verlaagd en het cholesterolgehalte in het bloed lager wordt. Als dat al na 30 minuten wandelen gebeurt, dan werkt een uur wandelen al helemaal bevorderend voor het hart- en bloedvaten.
Nog meer onderzoek wijst uit dat mensen die actief leven – bijvoorbeeld door dagelijks te wandelen – een beter geheugen hebben en daarom een mindere grote kans hebben om later Alzheimer te krijgen.
Dagelijks een uur wandelen, kan veel goeds doen voor de gezondheid van het lichaam, maar ook voor de slaap. En u weet inmiddels ook wel dat een goede nachtrust ook weer een groot effect heeft op de gezondheid van het lichaam. Wie dagelijks wandelt, valt over het algemeen makkelijker in slaap en wordt ‘s nachts minder vaak wakker. Wandelen werkt namelijk ontzettend ontspannend. Een goed idee om s’avonds na het eten nog een ommetje te maken dus!
Wellicht heeft u het al eens gemerkt, maar wanneer u beweegt (en vooral wanneer u wandelt), worden de darmen op gang gebracht. Wandelen stimuleert de stofwisseling. Heeft u snel last van obstipatie? Dan is een dagelijkse wandeling dus zeker een goed idee.
Onderzoek wijst ook uit dat de kans op diabetes (dan hebben we het over type 2) met maar liefst 58 procent wordt verlaagd als u dagelijks een wandeling maakt. Uit weer een een ander onderzoek bleek dat wie wekelijks (slechts) 150 minuten loopt, 20 procent minder kans had tijdens het onderzoek te overlijden. (Het onderzoek duurde 13 jaar en er werden bijna 80.000 vrouwen en 60.000 mannen onderzocht). Wie dagelijks wandelt, verkleint logischerwijs ook de kans op overgewicht. Met één uur wandelen verbrandt u al snel 240 kilocalorieën.
Als u dagelijks wandelt, bouwt u conditie op. Dat is voor ons natuurlijk niets nieuws. Maar dat betekent dat u het vermogen van longen om zuurstof op te nemen, vergroot. Dat zijn de fysieke gezondheidsvoordelen. Maar wandelen heeft ook veel mentale gezondheidsvoordelen.
Wandelen zorgt voor Eureka momenten (het is niet voor niets dat sommige CEO’s wandelend vergaderen), het zorgt voor ontspanning (handig wanneer je veel stress of prikkels ervaart) en het verbetert het humeur. Probeer elke dag een uurtje te wandelen dus.
Sporten of denken?
Als wandelaars weten wij allang dat lichamelijke inactiviteit leidt tot nare ziektes met vaak desastreuze gevolgen. Echter het omzetten van een passieve levensstijl naar een actieve levensstijl kost veel mensen heel veel moeite. Te veel voor velen zo lijkt het soms. Om je gedrag te veranderen moet je veel moeite doen. Kort geleden hebben we daar al iets over verteld. Interessant voor ons is of het ook lonend is om meer cognitieve inspanningen te doen. In het Engels zegt men over hersenweefsel dat dat slijt bij veel moeite “wear and tear” terwijl men ook zegt dat hersenweefsel bijgehouden moet worden want “use it or lose it” Uw coaches gingen op zoek naar interessante onderzoeken op dat gebied.
Prof. dr . D. Swaab schreef in 1991 een artikel met de titel “Brain aging and Alzheimer disease” Hij voerde daarin een pleidooi om veel moeite te doen om uw hersenen te trainen. Hoe meer u er voor doet hoe meer u er voor terugkrijgt. Iedere dag uw hersenen uitdagen is een onmisbaar onderdeel van een actieve leefstijl. Aldus Swaab.
We vonden een aardig onderzoek over hersenen in rust en hersenen die een eenvoudige rekentaak uitvoerden. Die taak bestond uit terugtellen vanaf vijftig met stapjes van drie (50 -47-44…). Grotere delen van de frontale lob en een deel van de pariëtale lob vertoonden een veel sterkere doorbloeding tijdens de eenvoudige rekentaak. Ook bleek dat iedere taak zijn eigen gebieden in de hersenen heeft dat daarbij voor een flinke doorbloeding zorgt. Logisch. Bijzonder was dat het energieverbruik van de hersenen tijdens het denken overeen kwam met een intensieve wandeling.
Er zijn ook nog andere paralellen met bewegen. Tijdens een schaakwedstrijd is gekeken naar de hartslag van de schakers. Deze neemt toe naarmate het spel vordert. Een prachtige relatie tussen hart en hersenen. We lazen dat mensen die hun leven lang bordspellen deden veel langer beschermd zijn tegen ouderdomsziekten als dementie.
Dat riep bij ons de vraag op : “Wie worden er nu ouder eigenlijk sporters of denkers?
In een interessante studie onderzocht men 1208 schaakgrootmeesters en 15.157 olympische medaillewinnaars. Het moment waarop men schaakgrootmeester werd of een olympische medaille won was het startpunt van de meting. Men onderzocht de gegevens over een periode van vijftig jaar. Het bleek dat zowel schakers als sporters een veel betere levensverwachting hebben dan gemiddeld. Ze leven ruwweg wel 20 procent langer. Dat is nogal indrukwekkend. De onderzoekers verklaarden dit als volgt: om schaakgrootmeester te worden moet je ook veel investeren in je lichamelijke conditie. Je kunt niet roken en/of drinken. Je moet gezond eten. En vooral ook regelmatig bewegen. Daarmee versterk je je cognitieve functies. Het beste is een combinatie van lichamelijke en cognitieve activiteiten was de conclusie van dit onderzoek.
Is een druk leven slecht voor de gezondheid?
We klagen nog wel eens dat we een veel te druk leven hebben. Ook als gepensioneerden lijken we tijd tekort te komen. Is dat nu slecht voor de gezondheid? Uw coaches gingen op pad en vonden een onderzoek van Denise Park dat aantoonde dat “hoe drukker iemand het heeft hoe beter de hersenen gaan functioneren. The busier, the better”.
Een ander onderzoek heeft overigens aangetoond dat het leven er niet steeds drukker op wordt naarmate je ouder wordt. De drukste periode van je leven ligt tussen het dertigste en veertigste jaar.
Maar terug naar “The busier, the better”. Dat onderzoek toont aan dat er een positieve relatie bestaat tussen de mate van het druk hebben en verschillende cognitieve functies. Die relatie betekent dat hoe drukker men het heeft hoe beter de cognitieve functies worden getraind . Het onderzoek richtte zich trouwens op mensen tussen vijftig en tachtig jaar. Men toonde aan dat als men het druk heeft er een beroep wordt gedaan op de hersenen met het episodisch geheugen, met het werkgeheugen, met de informatieverwerkingssnelheid, met het vermogen om te redeneren en met de verworven kennis. Een indrukwekkend samenwerkingsverband maar heel stimulerend.
De studie toonde verder aan dat mensen die vriendelijk , extravert, consciëntieus en open zijn het relatief het drukst hebben. Zij krijgen meer aangeboden en zijn ook bereid om op allerlei verzoeken in te gaan. Het zijn ook mensen die er zelf op uitgaan en sociale contacten leggen. Ze zijn gezonder, hebben een lagere bloeddruk, een goed BMI en een fysiek actievere levensstijl. Die actieve levensstijl blijkt vaak een van de belangrijkste onderdelen te zijn voor een gezond leven.
Conclusie: “Een druk leven kan een heel goed en gezond leven zijn”
Wandeltip : ”De Vrijheid van Amsterdam “(stadswandelingen)
www.vrijheidvanamsterdam.nl
De vrijheid, waaronder pers- en geloofsvrijheid, was in het zeventiende-eeuwse Amsterdam groter dan in veel andere Europese steden. Filosofen zoals Descartes en Spinoza woonden daarom in Amsterdam en andere vrijdenkers kwamen hier om hun boeken te publiceren. Nanda van Bodegraven ontwierp wandelroutes onder de naam “Vrijheid van Amsterdam” langs deze filosofisch belangrijke pleisterplaatsen. Deze zijn gratis te downloaden, Daarnaast zijn er speciaal ontworpen tegels in de straat aangebracht met citaten van filosofen.
De wandelroutes nemen je mee naar de 17e eeuw. Amsterdam was toen een grote havenstad, van waaruit handel gedreven werd met grote delen van de wereld. Eén van de belangrijkste handelsproducten van Amsterdam waren boeken. Daar hing de persvrijheid mee samen: het Amsterdamse stadsbestuur wilde deze handel niet beknotten. Maar deze persvrijheid was relatief en veel kleiner dan onze persvrijheid nu. Dit blijkt uit dat bijvoorbeeld Spinoza’s Theologisch Politiek Traktaat meteen verboden werd. Overigens werd het evengoed uitgebracht en over heel Europa verspreid. Ook de tolerantie voor andere geloven was groter in Amsterdam. Wederom speelde de handelsgeest hierin ook een grote rol: al die geloven namen wel hun handelscontacten en netwerken mee.
Naast Descartes, Spinoza, Locke en Hobbes, kregen Amsterdamse denkers als Franciscus van den Enden, Lodewijk Meijer en Adriaan Koerbagh ook een plaats in de stadswandeling. De minder bekende filosofen kregen een plaats omdat zij wel het denken vooruit geholpen hebben. Daarmee wordt mede aangegeven dat het denken geen eenzame bezigheid was. Er was heel veel uitwisseling, er werd heel veel gediscussieerd, op straat en op allerlei andere plaatsen. Deze minder bekende denkers hebben bijvoorbeeld Spinoza geholpen zijn denken te ontwikkelen. Ook hun boeken droegen bij aan het klimaat van uitwisseling. Amsterdam was echt een dialogische snelkookpan.”
Dat de persvrijheid relatief was, blijkt uit het feit dat Koerbagh in de gevangenis hout moest raspen, in het Rasphuis. Dat was de straf voor zijn boek waarin hij onder meer de kerk bekritiseerde.
Het mooist aan de Amsterdamse denkers is dat ze de handelsgeest, die hen hielp vanwege de grotere vrijheid, mijlenver overstegen. Allerlei ideeën en filosofische theorieën, die veel doordachter en hoogstaander waren dan de platte handelsgeest, kwamen op. Wat is rechtvaardig, hoe kunnen we het beste samenleven, mag je je eigen geloof opleggen aan anderen, hoe funderen we kennis? zijn enkele van de vragen die ze probeerden te beantwoorden. Eigenlijk werd het zelfdenken bevrijd. Op verschillende tegels in de stad zijn citaten opgenomen die gaan over zelfdenken. Hiervóór bepaalde de tradities ongeveer alles, voornamelijk de Bijbel en de boeken van Aristoteles en Plato. Maar deze zogenaamde vrijdenkers wilden zelf kunnen inzien wat waar en juist is.”
‘Ik denk dus ik ben’ is een van de helderste voorbeelden daarvan. Descartes wilde zelf inzien wat hij zeker kon weten. Dat hij dacht kon hij niet betwijfelen. Met zijn uitspraak kwam God op de tweede plaats en de mens op de eerste. Dit wordt gezien als het startpunt van de moderne tijd, waarin de mens de plaats van God in gaat nemen. Hoe moeilijk dit toen nog lag, wordt ook duidelijk aan de reactie van Utrechtse hoogleraren op het filosofische vrijdenken. De filosofie van Descartes werd de ‘nieuwe filosofie’ genoemd.
Nieuw was toen niet bepaald een compliment: “Wij hoogleraren der universiteit van Utrecht verwerpen deze nieuwe filosofie, eerstens omdat zij de oudere wederstreeft en tegen haar grondslagen ingaat, ten tweede omdat zij de jeugd van de studie afwendt, zodat deze niet meer de academische schooltermen verstaat. En tenslotte omdat niet alleen vele onjuiste en tegen de rede strijdende opvattingen uit deze nieuwe leer volgen, maar onrijpe jongelieden licht daaruit gevolgtrekkingen kunnen afleiden, die tegen de andere wetenschappen en faculteiten en inzonderheid tegen de ware theologie ingaan.”
Het boek waarin Descartes dit schrijft is zijn Vertoog over de methode. Het heeft een stortvloed van discussie opgeroepen, in heel Europa. Hij werkte hier in Amsterdam aan. Dat hij hier in Amsterdam aan werkte, is wel iets om even bij stil te staan. Daarom is er een tegel op de Westermarkt met deze uitspraak ‘ik denk, dus ik ben’.”
Het boek is in Leiden gepubliceerd, een andere Nederlandse stad die een zeer grote mate van persvrijheid bezat. Dus het is niet zo dat er alleen in Amsterdam meer vrijheid was. Descartes kwam uit Frankrijk, dus het is niet zo dat Amsterdam de enige bakermat van de moderne tijd is. We moeten het dan ook weer niet overdrijven. Maar Amsterdam biedt wel een geweldig inkijkje in de wortels van de Westerse moderniteit. En sommige tegenwoordige auteurs, waaronder grootheden als Jonathan Israël, stellen dat er een grote kans was dat zonder de rol van Amsterdam de tegenkrachten te groot waren geweest en de moderne tijd niet was doorgezet.
“Autonomie en individuele vrijheid is nu een belangrijke eigenschap van de Westerse samenleving. Dat is historisch en wereldwijd gezien niet niks. Dat we zoveel vrijheid hebben is geweldig. En je kunt je afvragen of al die ruimte voor autonomie en individuele vrijheid ook geen problemen oplevert. We hebben steeds vaker te maken met mensen op hoge posities met meningen waarvan zij niet het idee hebben dat zij daarover verantwoording hoeven af te leggen. Eenzaamheid en consumptiedrang zijn andere nadelen die hier sterk mee samenhangen.”
Wetenschap is geen individueel werk, het is de praktijk van voortbouwen, correctie en voortschrijdend inzicht. Ook een kant van het Amsterdamse denken in de 17e eeuw. Kortom, via het inkijkje in de ontwikkeling van het denken via de Amsterdamse denkers in een heel vrije tijd vol mogelijkheden, kom je lijnrecht uit bij het belang van filosoferen.
Uw wandelcoaches kunnen deze wandelingen aanbevelen.
Het HFA, Humanisme Fonds Amsterdam heeft deze wandelingen mogelijk gemaakt. De website “Vrijheid van Amsterdam” is te bezoeken. Nanda van Bodegraven heeft een werkboekje gemaakt voor bij de wandeling om (ook(klein)kinderen)) na te laten denken over vrijheid.